गिरायक हक्क आनी जबाबदारी

गिरायकांचे हक्क

सुरक्षेचो हक्क

म्हणल्यार जो माल आनी सेवा जिवीत आनी मालमत्तेक धोकादायक आसा ताच्या विक्री आड राखण करपाचो हक्क. विकत घेतिल्लो माल आनी मेळयल्ले सेवेंत तत्काळ गरज पुराय करपाक जाय तशेंच लांब काळाची हीत पुराय करूंक जाय. विकत घेवचे आदीं, गिरायकान उत्पादनाचो दर्जो तशेंच उत्पादन आनी सेवेचे हमीचो आग्रो करूंक जाय. आयएसआय, एगमार्क अशे तरेची उत्पादनां शक्यतो तांणी विकती घेवची.

निवडीचो अधिकार

म्हणल्यार जंय शक्य आसा थंय तरेकवार माल आनी सेवा स्पर्धात्मक दरांत मेळटली हाच्या खात्रीचो हक्क. एकाधिकारशाय आसा थंय, समाधनकारक दर्जो आनी सेवा योग्य दरांत मेळपाची खात्री. हातूंत मुळाव्या माल आनी सेवेचो आसपाव आसा. अल्पसंख्याकांक निवडीचो अमर्याद हक्क म्हणल्यार भोवसंख्याकांक तांच्या योग्य वांट्याचो न्हयकार हे ताचे फाटले कारण. हो हक्क स्पर्धात्मक बाजारांत बरे तरेन वापरूंक मेळटा जंय तरेकवार माल स्पर्धात्मक दरांत उपलब्ध आसात

म्हायती आसपाचो अधिकार

म्हणल्यार गिरायकांक अयोग्य वेपार पद्दती कडल्यान राखण दिवपा खातीर मालाचो दर्जो, प्रमाण, तांक, शुध्दताय, मानक आनी दर हांची म्हायती मेळोवपाचो अधिकार. गिरायकांनी निवड वा निर्णय घेवचें आदीं उत्पादन वा सेवे विशीं सगली म्हायती दिवपाचो आग्रो करचो. हाका लागून हुशारकायेन आनी जबाबदारपणान वागपाक तो सक्षम जातलो आनी वांगडाच उचेंल्या तांकीच्या विक्री तंत्रांक बळी पडपा पासून वाचपाक तो सक्षम जातलो.

गिरायक शिक्षणाचो अधिकार

म्हणल्यार जिवीतभर म्हायती आशिल्लो गिरायक जावपा खातीर गिन्यान आनी कुशळटाय मेळोवपाचो अधिकार. गिरायकांचें अज्ञान आनी खासा करून गांवगिर्या वाठारांतल्या गिरायकांच्या अज्ञान हे तांच्या शोशणा खातीर मुखेलपणान जापसालदार आसा. तांणी आपलो हक्क दाखोवंक जाय आनी वापरूंक जाय. तेन्नाच खरी गिरायक राखण यशस्वीपणान मेळोवं येतली.

आयकून घेवपाचो अधिकार

म्हणल्यार गिरायकांच्या हिताचेर योग्य मंचाचेर फावो तो विचार जातलो. गिरायकांचे कल्याण मतींत घेवपा खातीर घडयल्ल्या वेगवेगळ्या मंचांचेर प्रतिनिधित्व मेळोवपाचो अधिकारय तातूंत आसपावता. गिरायकांनी बीगर-राजकी आनी बीगर-वेवसायीक संघटना घडोवंक जाय, जांकां सरकारान आनी गिरायकां कडेन संबंदीत प्रकरणांक घडयल्ल्या हेर मंडळांचेर प्रतिनिधित्व दिवपाक जाता.

निवारण मेळोवपाचो अधिकार

म्हणल्यार अयोग्य वेपार पद्दती वा गिरायकांच्या खाशेल्या शोशणा आड निवारण मेळोवपाचो अधिकार. हातूंत गिरायकांच्या खऱ्या कागाळीचे योग्य समाधान करपाचो अधिकार आसपावता. गिरायकांनी तांच्या खऱ्या कागाळीची कागाळ नोंद करूंक जाय. जायत्या वेळार तांची कागाळ उण्या मोलाची आसता, मात ताचो समाजा वयलो प्रभाव खूप व्हडलो आसूंक शकता. तांच्या कागाळींच्या निवारणा खातीर तांणी गिरायक संघटनांची मजत घेवं येता.

बाजारांचे संवसारिकीकरण जाता, ताका लागून उत्पादक आनी निमाण्या उपेगकर्त्यां मदलो थेट संबंद पयसावता, खरेदी उपरांतच्यो कागाळी कडक निवारण यंत्रणे वरवीं आयकुचो पडटा. ह्या खातीर, गिरायक कागाळींचे सादें आनी उण्या खर्चाचे जलद निवारण जावंचे म्हण गिरायक तक्रार निवारण यंत्रणां (ज्यो गिरायक मंच वा गिरायक न्यायालयां म्हण फामाद आसात) कायद्या खाला जिल्लो, राज्य आनी राष्ट्रीय पांवड्यार घडयल्यात. जंय मागिल्ली भरपाय 23 लाखा परस उणी आसा ती प्रकरणां जिल्लो मंच हाताळटा. हे मर्यादीक सामान्यपणान गिरायक निवारण मंचाचे अर्थीक अधिकार क्षेत्र अशें म्हण वळखतात. जंय माल आनी सेवांचो मोल आनी दावो केल्ली भरपाय एक कोटी रुपया परस अदीक ना तीं प्रकरणां राज्य मंच हाताळटा आनी जंय माल आनी सेवांचो मोल आनी दावो केल्ली भरपाय एक कोटी रुपया परस अदीक आसा ती प्रकरणां राष्ट्रीय मंच हाताळटा.

गिरायक मंच जेन्ना कागाळ आयकता आनी कंपनीची चूक आसा हे थारायता तेन्ना गिरायक मंच कंपनीक सकयल दिल्ली कारवाय करपाचो आदेश दिवपाक शकता:

• तांणी दावो केल्ले उत्पादनांतलो उणाव सुदारप.
• दोश फुकट सुदारून दिवप
• उत्पादन तशेंच तरेच्या वा उंचेल्या प्रतीच्या उत्पादनांत बदलून दिवप
• मोलाचे सगले पयशे परत करप
• हानी /खर्च / त्रासा खातीर लुकसाण भरपाय फारीक करप
• उत्पादनांची विक्री फाटी घेवप
• खंयचीय अयोग्य वेपार पद्दत वा मर्यादीत वेपार पद्दत बंद करप वा परत करप ना
• आदल्या खंयच्याय चुकिच्या जायराती खातीर सुधारीत जायरात जारी करप

गिरायक राखण कायदो

“गिरायकांच्या हिताची बरी राखण करपा खातीर आनी गिरायकांचो तक्रार सुटावो करपा खातीर आनी ताच्या कडेन संबंदीत प्रकरणां खातीर गिरायक मंडळां आनी हेर अधिकारिणी घडोवंक तजवीज करपाक कायदो”(गिरायक राखण कायदो, 1986 प्रमाणें).

माल आनी सेवेंतले उणाव आनी दोशा आड गिरायकांच्या हिताची राखण करप आनी उर्बा दिवप हो गिरायक राखण कायदो, 1986 चो हेत आसा. अयोग्य आनी मर्यादीत वेपार पद्दती आड गिरायकांचे हीत सांबाळपाचोय हेत आसा. हो कायदो 9 डिसेंबर, 1986 दिसा लोकसभेंत आनी 10 डिसेंबर, 1986 दिसा राज्यसभेंत संमत जाल्लो आनी ताका 24 डिसेंबर, 1986 दिसा राष्ट्रपतींची संमती मेळिल्ली आनी 26 डिसेंबर, 1986 दिसा भारतीय राजपत्रांत छापून आयिल्लो.

गिरायकांच्यो जापसालदारक्यो

स्वताक विचारात!

• तुमी गिरायक म्हणून खंयच्याय समस्येक तोंड दिला?
• तुमकां जेन्ना अशी समस्या जाल्या तेन्ना तुमी कागाळ नोंद केल्या?
• तुमकां खबर आसा, तुमचे हीत सांबाळपा खातीर तुमी गिरायक पंगडाची मजत घेवपाक शकतात?

बारीकसाणेन जाणा जायात

अदीक जागरूक आसपाची आनी अदीक प्रस्न विचारपाची जापसालदारकी – विकतें घेतिल्ल्या मालाच्या आनी वापरिल्ल्या सेवेच्या दरां विशीं, प्रमाण आनी दर्ज्या विशीं.

वांटेकार जायात

खंभीर आसपाची जापसालदारकी – तुमकां गिरायक म्हण योग्य वेव्हार मेळटलो हाची जतनाय घेवपाक याद दवरात, तुमी निश्क्रीय रावले जाल्यार तुमचे शोशण जावपाची अदीक शक्यताय आसा.

संघटीत जायात

गिरायक म्हण हात मेळोवप आनी आवाज काडपाची जबाबदारी; एकठांय येवन झुजपा खातीर आनी शक्त तयार करपा खातीर आनी उर्बा दिवपाक प्रभाव घालपाक आनी गिरायकांचे हीत राखपा खातीर.

शाश्वत उपेग करात

तुमी केल्ल्या उपेगाचो हेर नागरिकांचेर जावपी परिणामांची म्हायती आसपाची जापसालदारकी, खास करून वंचीत आनी तांक नाशिल्ले पंगड; आनी गरजांचेर आदारीत वापर – इत्सेचेर न्हय.

पर्यावरणाक जापसालदार जायात

तुमच्या वापराचे पर्यावरणीय परिणाम कितें आसतले हाची जाणीव आसप आनी ते समजावपाची जापसालदारकी. सैमीक स्रोतांची राखण करूंक आनी फुडलें पिळगे खातीर पृथ्वी सांबाळून दवरूंक आमी आमची वैयक्तीक आनी सामाजीक जापसालदारकी वळखूंक जाय.

गिरायकांचे हक्क आड जापसालदारकी

अदीक म्हायती खातीर:गिरायक पुस्तिका

स्रोत:गिरायक वेव्हार खातें