दिनदयाळ अंत्योदय योजना

दिनदयाळ अंत्योदय योजनेविशी

• दिनदयाळ अंत्योदय योजना – राष्ट्रीय उदरनिर्वाह अभियान (एनआरएलएम) भारत सरकाराच्या ग्रामीण उदरगत मंत्रालयान (एमओआरडी) जून 2011त चालीक लायिल्ली.
• ग्रामीण गरिबांचो सक्षम आनी परिणामकारक मंच घडोवन तांकां तिगून उरपी उदरनिर्वाह वाडोवप आनी अर्थीक सेवा सुधारीत तरेन मेळोवपा वरवीं घरगुती येणावळ वाडोवपाची मोख अभियानाची आसा.
• स्वंय वेवस्थापन केल्ल्या आप मजत गट आनी एकत्रीत संस्था वरवीं देशांतल्या 600 जिल्ले, 6000 गट, 2.5 लाख ग्राम पंचायती आनी 6 लाख गांवांतल्या7 कोटी ग्रामीण गरीब गराब्यां मेरेन पावप आनी तांकां 8-10 वर्सांच्या काळांत उदरनिर्वाह एकठांय करपाक आदार दिवपाचो ध्येय एनआरएलएमाचो आसा.
• ताचे अतिरीक्त, गरिबांक तांचे हक्क, मालकी अधिकार आनी भौशीक सेवा, तशेंच वेगवेगळी जोखीम उणी करपाक आनी रोजगाराच्यो बऱ्यो समाजीक निर्देशक मेळोवपाक वाडीव सोय दितले.

डीएव्हाय- एनआरएलएम अभियान

"गरिबांची बळकट तळागळांतली संस्था घडोवपा वरवीं तिगून उरपी आदाराचेर तांच्या उदरनिर्वाहांत फावो त्या प्रमाणांत सुधारणां जाता अशा पद्दतीन गरीब घराब्यांक फायदो मेळपी आप रोजगार आनी कुशळ भत्तो रोजगार संदी दिवन गरिबी उणी करप."

डीएव्हाय- एनआरएलएम – मार्गदर्शक तत्वां

• गरिबीतल्यान भायत सरपाची खर इत्सा गरिबांक आसता आनी तांच्या भितर ती तांक आसता.
• गरिबांच्या भितरल्या तांकीक चालना दिवपा खातीर सामाजीक गती आनी गरिबां खातीर बळकट संस्था घडोवप खूब म्हत्वाचें आसा.
• सामाजीक गती, संस्था घडोवप आनी सशक्तीकरण प्रक्रिया मार्गाक लावपाक एक भायली समर्पीत आनी संवेदनशील मजत रचना जाय.
• गिन्यान प्रसार सुलभताय, कुशळटाय घडोवप, रीण मेळोवन दिवप, विपणन मेळोवन दिवप आनी हेर उदरनिर्वाह सेवां मेळोवन दिवप ही वयली गती मेळोवपाक आधार दिता.

डीएव्हाय- एनआरएलएम मुल्यां

एनआरएलएम खाला ह्या सगल्या वावराक मार्ग दिवपी मूळ मुल्यां सकयल दिल्यातः

• सगल्या प्रक्रियांनी गरिबांतल्या गरिबाक आसपावन घेवन आनी तांकां फावो ती भुमिका दिवप
• सगल्या प्रक्रिया आनी संस्थांनी पारदर्शकताय आनी जापसालदारकी हाडप
• नियोजन, अंमलबजावणी आनी देखरेख – ह्या सगल्या टप्प्यांनी गरीब आनी तांच्या संस्थांक मालकी आनी मुखेल भुमिका
• समुदाय आत्मनिर्भताय आनी स्वावलंबन

मुखेल वैशिश्टां

• विश्वव्यापी सामाजीक गती- सोदून काडिल्ल्या दरेकी ग्रामीण गरीब घराब्यांतल्या उण्यांत उण्या एका बायलेक वेळ मर्यादेंत आप मजत गटा खाला हाडपाक जाय. घाण साफ करपी, मनशाच्या तस्करीतले पिडीत सारकिले दुर्बळ समाजातले घटक तशेंच दुबळे आदिवासी गट, अपंगत्व आशिल्ले लोक आनी रिणान फारीक करपाक जाल्ले कामगारांचेर खासा भर दिवपाक जाय.
• गरिबांची सहभागी वळख (पीआयपी)- पीआयपी प्रक्रियेवरवीं गरीब म्हूण सोदून काडिल्ले सगले घराबे एनआरएलएम मोख गट आसा आनी कार्यावळी खाला लाव घेवपाक पात्र आसात. पीआयपी वरवीं काडिल्ले एमआरएलएम मोख गटांक (एनटीजी) बीपीएलांतल्यान काडटात.
• सदांकाळचें संसाधन म्हूण समुदाय निधी- एनआरएलएम गरिबांच्या संस्थांक तांची संस्थात्मक आनी अर्थीक तांक बळकट करपाक आनी मुखेल बँक अर्थीक आधाराक आकर्शीत करपाक तांचो ट्रॅक रिकॉर्ड तयार करपाक, सदांकाळचें संसाधन म्हूण घोळटे निधी (आरएफ) आनी समुदाय गुंतवणूक निधी (सीआयएफ) दिता.
• अर्थीक समावेश- एनआरएलएम अर्थीक समावेशाच्या मागणी आनी पुरवण ह्या दोनूय भागांचेर काम करता. मागणी भागाविशी, अभियान अर्थीक क्षेत्राबरोबर समन्वय करता आनी माहिती, दुरसंचार आनी तंत्रगिन्यान (आयसीटी) आधारीत अर्थीक तंत्रगिन्यान, वेवसाय प्रतिनिधी आनी ‘बँक मित्र’ सारके समुदाय सुलभताय दिवपी हांच्या वापराक प्रोत्साहन दिवप. जीण, भलायकी आनी मालमत्ता गमोवपा आड गांवगिऱ्या गरिबांक विश्यव्यापीक व्याप्ती वटेनय काम करता.
• उदरनिर्वाह- एनआरएलएम आपल्या खांब्या वरवीं गरिबांची सध्याची उदरनिर्वाह स्थिती स्थिर आनी ताचे संवर्धन करपाचेर भर दिता – खोल वा विस्तार करपा वरवीं ‘दुर्बळताय उणी करप’ आनी ‘उदरनिर्वाहाचो विस्तार करप’ आनी सध्याचो उदरनिर्वाह पर्याय वाडोवप आनी फार्म आनी बीगर फार्म क्षेत्रांत नव्यो संदी पळोवप, ‘रोजगार’ – नोकरी बाजारा खातीर कुळशटाय घडोवप, आनी उद्देजकता – ‘आप रोजगार’ आनी ‘उद्देजकतायेक’ उर्बा दिवप (सुक्ष्म-उद्देजकता).
• एकाकेंद्राभिमुखता आनी भागीदारी
• एकाकेंद्राभिमुखताः ग्रामीण उदरगत मंत्रालय आनी हेर केंद्रीय मंत्रालयांच्या हेर कार्यावळींकडेन एकाकेंद्राभिमुखतेचेर एनआरएलएम चड भर दिता. गरिबांच्या संस्थांकडेन प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रितीन समन्वय वाडोवपा खातीर राज्य सरकारांच्या कार्यावळींकडेनय एकाकेंद्राभिमुखता करता.
• एनजीओ आनी हेर सीएसओकडेन भागीदारीः एनआरएलएम बीगर सरकारी संघटना (एनजीओ) आनी हेर नागरी सामाजीक संघटना (सीएसओ) कडेन रणनिती आनी अंमलबजावणी ह्या दोन टप्प्यांचेर सक्रिय तरेन भागीदारी करता.
• पीआरआय कडेन जोडणीः पंचायत राज संस्थांच्या म्हत्वाच्या भुमिकाच्या फाटभुंयेर, पंचायत आनी गरिबांच्या संस्थां मदीं, खास करून ग्राम पंचायत स्थराचेर, एकामेकांक फायदेशीर कामाच्या नात्याची रचना करप आनी सुलभताय करपाची गरज आसा. आपसी सल्ले, मजत आनी संसाधनां दिवपा-घेवपा खातीर अशा संस्थां आनी पीआरआय मदीं नियमीतपणान सल्लागारा खातीर औपचारीक मंच घडयतले.

राष्ट्रीय ग्रामीण उदरनिर्वाह प्रकल्प (एनआरएलपी)

संकल्पनेचो पुरावो तयार करपाक, केंद्र आनी राज्यांची तांक घडोवपाक आनी सगल्या राज्यां आनी संघ प्रदेशांक एनआरएलएम मेळोवपाक सुलभतायेचे पर्यावरण घडोवपाक एनआरएलपी हो एनआरएलएमाचो उप-फांटो निर्माण केलां. देशांतल्या गांवगिऱ्या गरिबांच्या सुमार 90 टक्के 13 चड गरीब राज्यांनी एनआरएलपी चालीक लायतले. एनआरएलपी 13 राज्यांतल्या 107 जिल्ले आनी 422 गटांनी (आसाम, बिहार, छत्तीसगढ, गुजराज, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, ओडिशा, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, पश्चिम बंगाल, कर्नाटक आनी तामीळनाडू) खर उदरनिर्वाह गुंतवणूक करतले. परस्पर गरिबी प्रमाणाच्या आदाराचेर राज्यांमदीं प्रकल्प निधींचें वितरण जातले.

स्रोत: डीएव्हाय- एनआरएलएम