प्रधानमंत्री कृशी सिंचाई येवजण

देशांत पिकयल्ले सुमार 141 दशलक्ष हॅक्टर निव्वळ वाठारांपैकी सुमार 65 दशलक्ष हॅक्टर (वा 45 टक्के) वाठार शिंपणावळीखाला आसा. ताका लागून शिंपणावळ नाशिल्ल्यान पावसाचेर निंबून आशिल्ल्या वाठाराचेर जोखीम आसता, उणो उत्पादन वेवसाय जाता. खात्री आशिल्ल्या वा सुरक्षीत शिंपणावळ शेतकारांक शेतकी तंत्रगिन्यानात आनी म्हालांत गुंतवणूक करपाक प्रोत्साहन दिता जाका लागून उत्पादकताय आनी शेतकी येणावळ वाडटा हे प्रायोगीक पुरावो दाखयता. प्रधानमंत्री कृशी सिंचाई येवजणेचो (पीएमकेएसव्हाय) ध्येय म्हळ्यार दर थेंब्याक आनीक पीक उत्पन्न करपाक देशांतल्या सगळ्या शेतकामाक सुरक्षीत शिंपणावळीक वाट दिवपाची खात्री करप जाका लागून जाय आशिल्ली ग्रामीण संपन्नताय येतली.

ध्येय

पीएमकेएसव्हायचे मुखेल ध्येय म्हळ्यार

• मूळ स्थरार शिंपणावळीत गुंतवणुकीचे एकाकेंद्राभिमुख मेळोवप जिल्लो स्थराचेर आनी जाय जाल्यार उप जिल्लो स्थराचेर उदक वापराचेर आराखडो तयार करप
• खात्री आशिल्ल्या शिंपणावळीखाला हर खेत को पानी शेतांत उदकाची उपलब्दता वाडोवप आनी पिकोवपाच्या वाठाराचो विस्तार करप
• योग्य तंत्रगिन्यान आनी पध्दतीवरवीं उदकाचो बरो वापर करपाखातीर उदकाचो स्रोत वांटणी आनी ताच्या कार्यक्षम वापराचे एकीकरण
• उदक वाया वचप उणो करपाक आनी कालावधी आनी प्रमाण दोगांतय उपलब्दता वाडोवपाक शेतांत उदकाच्या वापराची कार्यक्षमता सुदारप
• सुस्पश्ट – शिंपणावळ आनी हेर उदक वाटोवपी तंत्रगिन्यान दर थेंब्याक आनीक पीक पध्दत वाडोवप
• सच्छिद पर भरप वाडोवप आनी तिगून उरपी उदक वांटोवपाची पध्दत मुखार हाडप
• माती आनी उदक वाटोवपाक जलविभाजन दृश्टीकोनभुंय उदक परत तयार करप गळटी थांबोवप उदरनिर्वाह पर्याय दिवप आनी हेर एनआरएम कार्य वापरून पावसाचेर आदारीत एकीकृत उदरगतीची खात्री करप
• शेतकार आनी तळागळातल्या वावुरप्यांक उदकाचें उत्पन्नउदकाचें वेवस्थापन आनी पीक संरेखणा संदर्भात विस्ताराक उर्बा दिवप
• पेरी – शारी शेतकामाखातीर प्रक्रिया केल्ले पालिका सांड उदक परत वापरूंक मेळटा जाल्यार पळोवप
• शिंपणावळींत आनीक खाजगी गुंतवणूक आकर्शीत करप

कार्यावळ चालीक लावप

• पांच वर्सांच्या काळाखातीर (2015-16 ते 2019-20) 50,000 कोटी रूपयांचो खर्च आशिल्ली कृशी सिंचाई येवजण म्हळ्यार शिंपणावळीत मूळ स्थराचेर गुंतवणुकींचे एककेंद्राभिमुखता मेळोवप
• उदका साधना मंत्रालयाची गतीशील शिंपणावळ लाव कार्यावळ एआयबीपीन्हंय उदरगत आनी गंगा जीर्णोध्दार जमीन साधन खात्याची एकीकृत जलविभाजन वेवस्थापन कार्यावळ आयडब्ल्युएमपीआनी शेतकी आनी सहकार खात्याची राष्ट्रीय तिगून उरपी शेतकीच्या मोहीमेचो भाग आशिल्ली शेतांत उदक वेवस्थापन ह्यो सध्याच्यो येवजण्यो एकठांय हाडून पीएमकेएसव्हाय घडयल्या
• पीएमकेएसके ही विकेंद्रीकरण राज्य स्थराचे नियोजन आनी प्रकल्प आदारीत अंबलबजावणी मानून ते 7 वर्सांच्या मर्यांदेत जिल्लो वा गट नियोजनाच्या आदाराचेर स्वताचो शिंपणावळ उदरगत आराखडो तयार करपाक राज्यांक मान्यताय दिवपीवाठार उदरग त दृश्टीकोन दवरून चालीक लावप जिल्लो वा राज्य शिंपणावळ नियोजनाच्या आदाराचेर राज्यां प्रकल्प हातांत घेवपाक शकता
• उत्तर पुर्व राज्यांसयत सगळ्या राज्यांक आनी संघ प्रदेशांचो ह्या कार्यावळींत आसपाव केलां
• माननीय प्रधानमंत्र्यांच्या अध्यक्षतेखाला पीएमकेएसव्हायची राष्ट्रीय सुकाणू समिती कार्यावळ आराखड्याक धोरणाचे निर्देश दितले आनी निती आयोगाच्या उपाध्यक्षांच्या अध्यक्षतेखाला राष्ट्रीय कार्यकारी समिती एनईसी राष्ट्रीय पांवड्यार कार्यावळ चालीक लावपाचेर नजर दवरतली
• शेतकारांक आनी तळागळातल्या वावुरप्यांक उदकाचें उत्पन्न उदकाचें वेवस्थापन आनी पीक संरेखणा क्षेत्रांचेर खासा भर दिवन विस्तार कार्य करपाखातीर 2015-16 खातीर पीएमकेएसव्हाय खाला तरतूद केल्या

कार्यावळीचे घटक

पीएमकेएसव्हायचे सकयल दिल्ले कार्यावळ घटक आसातः

A. गतीशील शिंपणावळ लाव कार्यावळ एआयबीपी

• सध्या चालू आशिल्ले राष्ट्रीय प्रकल्पांसयत मुखेल आनी मध्यम शिंपणावळ प्रकल्प बेगीन पुराय करपाचेर भर दिवप

B. पीएमकेएसव्हाय हर खेत को पानी

• ल्हान शिंपणावळीवरवीं नवी उदकां साधनां तयार करप जमनीवेले आनी भुंय उदक
• उदक शयांची दुरूस्ती सुदारप आनी नुतनीकरण पारंपरीक उदका स्त्रोतांची क्षमता घटमूट करप पावसाचे उदक वाटोवपाक प्रकल्प बांदप जल सिंचय
• नियंत्रण वाठाराची उदरगत स्त्रोतासावन शेतामेरेन वांटणी जाळे तयार करप आनी घटमूट करप
• जंय भुंय उदक मोठ्या प्रमाणांत आसा थंय ताची उदरगत करप जाका लागून पावसाळ्यांत व्हांवपी उदक वा हुंवाराचे उदक साठोवंक बांय तयार करप
• उपलब्द आशिल्ल्या स्त्रोतांचो फायदो घेवपाखातीर जी ताच्या पुराय क्षमतेमेरेन काडूंक ना उदक शयांच्या उदक वेवस्थापन आनी वांटणीत सुदारणा करप उण्यांत उणो 10 टक्के नियंत्रण वाठार सुक्ष्म शिंपणावळीखाला हाडप

   

• जंय खूब उदक आसा थंय उदकाची वाट स्त्रोतापसून बदलून उदक उणे आशिल्ल्या वाठारावटेन करप आयडब्ल्युएमपी आनी मनरेगा सोडून शिंपणावळ नियंत्रण आसू वा नासू गरज भागोवपाक सकयल्या वाठारांनी आशिल्ल्या उदक शंय वा न्हंयातल्या शिंपणावळ करप
• जल मंदिर गुजरातखात्री कुहुल हिमाचल प्रदेश जाबो नागालँड इरी ओरॅनीस तामीळनाडू डाँग्स आसाम कटास बंधास ओडीशा आनी मध्य प्रदेश सारकील्या वाठारांनी सोप्या सुवातांनी पारंपरीक उदक सांठवण पध्दत तयार करप आनी जीर्णोध्दार करप

C. पीएमकेएसव्हाय दर थेंब्याक आनीक पीक

• कार्यावळी वेवस्थापन राज्य वा जिल्लो शिंपणावळ आराखडो तयार करप वर्सुकी कृती आराखड्याक मान्यताय देखरेख
• शेतांत जल सिंचन परीणामकारक उदक वाहतुकीचो आनी ड्रिपफव्वारेच्रक शिंपणावळ पावसावरी फव्वारो मारपी बंदूक ह्या सारकिल्या उदक मारपाच्या यंत्रांचो प्रसार करप
• अस्तर ल्हान खाडी भायर वचपाची वाट गाळाचे सापळे वांटणी पध्दत आदि सारकिल्या कार्यांक मनरेगा खाला म्हाल खर्च वाडोवप खास करून मान्यताय मर्यादेभायर बांदकाम टक्के खाला
• ट्युब बांयो आनी खणिल्ल्यो बांयो भुंयारी उदक उपलब्द आशिल्ले आनी उपगंभीर वा गंभीर वा चड प्रमाणांत वापर जाल्ल्या उदरगतीच्या गटांतल्या वाठारांनीहांचे सयत स्रोत घडोवपी कार्याक पुरवण करपा खातीर सुक्षी शिंपणावळीचें बांदकाम जाका एआयबीपी पीएमकेएसव्हाय हर खत को पानीपीएमकेएसव्हाय जलविभाजन<आनी मनरेगा खाला दर गट वा जिल्लो शिंपणावळ आराखड्या खाला तेंको मेळना
• परीणामकारक शेती उदक वेवस्थापना वरवीं उदक खूब आसता तेन्ना पावसाळ्यांत वा व्हांळ सारकिल्या बाकीच्या स्रोतांतल्यान उदक सांठोवन दवरपाक कालव्याच्या शेवटाक दसरे सांठवण बांदकाम
• उदक व्हांवोवपी पापय भुंयारी पायपा सयत डिजलइलॅक्ट्रीक सोलर पंप सारकिले उदक व्हरपी यंत्र
• पावसा सयत उपलब्द आशिल्ले उदकाचो वापर चड करपाक आनी शिंपणावळीची गरज उणी करपाक जल सरंकचन पीक सारकी लावप हाचे सयत विज्ञानीक ओलसाण सांबाळप आनी शेतीतंत्रज्ञान पावलांच्या प्रसारा खातीर विस्तृत कामां
• समुदायीक शिंपणावळी सयत तंत्रीक शेतीतंत्रज्ञान आनी वेवस्थापन पध्दती वरवीं उदका स्रोताचो सारक्या वापराक उर्बा दिवंक उणे खर्च प्रकाशन पीको प्रॉडॅक्टरांचो वापर आनी उणे खर्च फिल्म हांचे सयत क्षमताय वाडोवपप्रशिक्षण आनी जागृताय मोहीम
• जाय आशिल्ले प्रशिक्षण दिल्या उपरांतच विस्तारीत कामगारांक पीएमकेएसव्हाय खाला संबंदीत तंत्रगिन्यानाचो प्रसार करपाक मेळटले खास करून विज्ञानीक ओलसाण सांबाळप आनी शेतीतंत्रज्ञान पावलांचो प्रसार सुधारीत वा नाविन्या वांटणी पद्दत देखीक पायप आनी बॉक्स आवटलेट यंत्रणा आदि ह्या वाठारांनी योग्य वाठारांतले तज्ञ मुखेल प्रशिक्षक आसतले
• उदक वापर कार्यक्षमताय शिंपणावळ तंत्रगिन्यान शेतांत उदक वेवस्थापन>पीक सारके ला वपी आदी क्षेत्रांनी तशेंच येवजणेचेर खर देखरेख दवरपाक एनजीपीए वरवीं म्हा यती संपर्क तंत्रगिन्यान मध्यस्तीचो वापर करप

D. पीएमकेएसव्हाय जलविभाजन उदरगत

• व्हांवपी उदकाचे परीणामकारक वेवस्थापन आनी माती आनी ओलसाण सांबाळपाचे कार्य सुधारप देखीक नांगरान काडिल्ले वाठाराचेर प्रक्रियासांड उदकाची प्रक्रियापावसाचे उदक वाटावप सैमीक ओलसाण सांबाळप आनी बाकीची समान कामां आनी जलविभाजन आधारीत
• पारंपारीक उदक शयांचे नुतनीकरणा सयत सोदून काडिल्ले फाटी पडिल्ले पावसाचेर आधारीत खंडात पुराय क्षमतेंत उदका स्रोत तयार करपाक मनरेगाच्या एककेंद्राभिमुखता करप

स्त्रोतः शेतकी आनी शेतकार कल्याण मंत्रालय

संबंदीत स्रोत

1. प्रधानमंत्री कृशी सिंचाई येवजणेच्यो (पीएमकेएसव्हाय) कार्यरत मार्गदर्शक तत्वां